పోతే ఈ రెండూ పనికి రావిప్పుడు మన ఆత్మ జ్ఞానానికి. అది ఈ రెంటికీ అతీతం. ఏమి కారణం. అది వస్తువూ కాదు. భావమూ కాదు. రెండింటినీ గమనిస్తున్న జ్ఞానం. జ్ఞానమే దాని స్వరూపం. జ్ఞేయం కాదది. అలాంటప్పుడీ ప్రత్యక్షానుమానాలు దాన్ని ఎలా పట్టుకోగలవు. ఇవి కేవలం లౌకికమైన ప్రమేయాలను చూపే లౌకిక ప్రమాణాలు. దేహాత్మ ప్రత్యయో యద్వత్ప్రమాణత్వేన కల్పితః లౌకికః దేహమే నేననే ప్రమాతృ భావమున్నప్పుడే ఇవి పనిచేసేది. అంతేకాదు. ప్రత్యక్షమైనా అనుమానమైనా మనసులో కలిగే ఒకానొక వృత్తి అది. నామరూపాలకు సంబంధించిందే గనుక ప్రతివృత్తీ నామరూపాత్మకమే. కాగా ఆత్మ అనేది ఇలా నామరూపాత్మకమైనది కాదు. అది నిరాకారం. ఏకం. వ్యాపకం. అలాటి తత్త్వాన్ని పట్టుకోవాలంటే మామూలు వృత్తులేవీ పనికిరావు. నిరాకారమూ, ఏకమూ, వ్యాపకమూ అయిన వృత్తే కావాలి. ప్రత్యక్షానుమానాల కలాటి యోగ్యతలేదు.
మరి అలాటి వృత్తి మనకెలా కలుగుతుంది. ఏది సరఫరా చేయాలి దాన్ని మనకు. దానికే శాస్త్రమని పేరు. శాస్త్రం బోధించే తత్త్వమస్యాది మహావాక్యాల తాత్పర్యాన్ని బాగా మననం చేస్తే అలాటి ఆత్మాకారవృత్తి ఉదయిస్తుంది. మానవుడి మనస్సుకొక అద్భుతమైన శక్తి ఉంది. రెండందాల పదునైన కత్తి అది. సవికల్పంగానూ చూడగలదది. నిర్వికల్పంగానూ చూడగలదు. సాకారాన్నీ గ్రహించగలదది. నిరాకారాన్నీ గ్రహించగలదు. పృధివ్యాదులైన స్థూలపదార్థాలను చూచినట్టే సూక్ష్మమైన వాయ్వాకాశాలను కూడా మనం గ్రహిస్తున్నాము గదా. అలాగే బాహ్యమైన గృహారామాది ఆకారాలను దర్శించినట్టే నిరాకారమైన సుఖదుఃఖాది భావాలను భావిస్తున్నాము గదా. ఇంత విశిష్టమైన సామర్థ్యముండటం వల్లనే మనస్సు సచ్చిద్రూపమైన ఆత్మను కూడా భావించగలదు. శాస్త్రజన్యమైన ఈ భావనే ఇక్కడ ప్రమాణం. తద్వదేవేదం ప్రమాణం. సవికల్ప జగత్తుకు సవికల్ప వృత్తులెలాగో నిర్వికల్పమైన ఆత్మను గ్రహించటానికి నిర్వికల్పమైన ఈ వృత్తి ఒక్కటే ప్రమాణం.
అయితే ఒక్కమాట. ఆ ఆత్మ నిశ్చయాత్తన్నారు శాస్త్రజ్ఞులు. ఆత్మను పట్టుకొనేంత వరకే ఇదైనా మనకు ప్రమాణం. పట్టుకొన్న మరుక్షణమిది మాయమై పోతుంది. మాయమై ఎక్కడికి పోతుంది. ఆత్మ చైతన్యంలోనికే. ఎందుకంటే ఆత్మ అనేది అద్వితీయమని వర్ణించాము. దానికి విలక్షణంగా ఏ ఒక్కటీ ఉండటానికి లేదు.
Page 12
