దానికి సమాధానమిస్తున్నారు ప్రస్తుత మాచార్యులవారు.
'న జాగ్రన్న మే స్వప్నకో వా సుషుప్తిః' నాకు జాగ్రత్తూ లేదు, స్వప్నమూ లేదు, సుషుప్తీ లేదు, అంతేకాదు. 'న విశ్వోన వాతైజసః ప్రాజ్ఞకోవా' అసలు నేను విశ్వుడనూ కాను, తైజసుడనూ కాను, ప్రాజ్ఞుడనూ కాను. ఇందులో ఏదీ కాదు నేను వాస్తవానికి. ఈ దశలూ లేవు. దశానాథులూ లేరు. అంతా చందమామ ఘుటికలే.
ఎంచేత అంటే హేతువు చెబుతున్నారు, 'అవిద్యాత్మకత్వాత్' అని. జాగ్రదాది దశలుగానీ, విశ్వాది దశాధీశులుగానీ, అన్నీ అవిద్యా కల్పితాలే. కల్పితమే కనుక ఇవి వాస్తవంగా లేవు. ఎండమావులలో నీళ్ళలాగా, ఆకాశంలో నైల్యంలాగా, దూరానికలా కనిపిస్తున్నాయి. కనిపించే కొద్దీ ఇది జాగ్రత్తనీ, వీడు విశ్వుడనీ ఊరక పేర్లు పెట్టి వ్యవహరిస్తున్నాము మనం. అది కేవలమూ వ్యవహారమే. బాగా వివేచన చేసి చూస్తే అక్కడ ఏమీలేదు. ఎండమావుల నీళ్ళమాదిరే ఎగిరిపోతాయి. పోతే పరమార్థ దృష్టికంతా వట్టిదేనని తేలుతుంది.
అంతా వట్టిదే అయితే ఇక గట్టిదేమిటని సమాధానం చెప్పవలసి ఉంది. అందుకే చెబుతున్నారు 'తురీయః' అని. తృతీయం వేరు. తురీయం వేరు. తురీయమంటే చతుర్ధమని అర్ధం అంటే నాలుగవ దశ. ఇది జాగ్రత్స్వప్న సుషుప్తులకు మూడింటికీ అతీతమైనది. ఎంచేతనంటే జాగ్రత్తులో ప్రపంచమున్నది. స్వప్నంలో దాని ప్రతిబింబమున్నది. సుషుప్తిలో ప్రపంచంలేదు. దాని ప్రతిబింబమూ లేదు. వాటితోబాటు చైతన్యం కూడా కానరాదు. పోతే ఈ తురీయదశ అలాకాదు. ఇందులో ప్రపంచమంతా పోయి ఒక్క చైతన్యముంటుంది. అదీ దీని విశేషం. అంటే ఏమన్న మాట. ఆత్మే తప్ప అనాత్మ లేని దశ అది.
అయితే ఈ దశ ఎప్పుడూ ఉంది గదా. ఇక దాన్ని తురీయ మనటం దేనికి. వాస్తవమే, ఎప్పుడూ ఉన్నదా దశ, అదే వేదాంతం మనకుపదేశిస్తున్న రహస్యంకూడా కానీ అవిద్య అనే దోషంచేత అది మరుగుపడిపోయింది. ఎప్పుడూ అదే ఉందని తెలియకపోవడమే అవిద్య. అంచేత అదే మనదృష్టికి జాగ్రదాది అవస్థాత్రయంగా భాసిస్తున్నది. అలా భాసించేసరికి అవస్థాత్రయాన్ని బట్టి దాన్ని మనం తురీయమని పేర్కొనవలసి వచ్చింది. అంతేకాని యధార్థంలో అది తురీయమనే గాదు.
Page 40
