పోతే ఇక మనస్సనేది ఒక్కటే ఉన్నది మనం చెప్పుకోవలసింది. ప్రాణం చలనాత్మకమైతే ఇది ఆలోచనాత్మకం. ఆలోచనా ఒక రకమైన చలనమే. అయితే ప్రాణ చలనం జడమూ, ఇది చేతనమూ అంతమాత్రమే. చేతనమైనా ఇది అసలైన చైతన్యం కాదు. దాని ఆభాస ఒక ఇనుప గుదియ గాడిపొయ్యిలో చాలా సేపుంచితే అది బాగా కాలి వేడెక్కి ఎఱ్ఱగా కనిపిస్తుంది. ఒంటిమీద పెట్టుకొన్నామంటే నిప్పులాగా కాల్చి వేస్తుంది. మరి ఈ దహన శక్తి దానికి సహజంగా ఎక్కడుంది. సహజంగా ఇనుము చల్లని పదార్థం. అగ్నితో సంపర్కం వల్ల దాని వేడిమి దీనికి సంక్రమిస్తుంది. అంచేత అగ్నిలాగా దహిస్తున్నది. అంటే అర్థం లోహం తన పాటికి తాను దహించటం కాదది. లోహం ద్వారా అగ్నే ఆ పని చేస్తున్నది.
అలాగే చైతన్యం మనస్సుకు సంబంధించిన గుణం కాదు. అది ఎంత ఆలోచనాత్మకమైన జడమే. "అన్న మయం హిసోమ్య మనః" అని శాస్త్రమే చాటుతున్నది. అన్నమయమట మనస్సు. అన్నమంటే పృధివీ తత్త్వం. పృధివీ ధాతువు తాలూకు అతి సూక్ష్మమైన భాగమే మనస్సుగా మారి కనిపిస్తున్నది. అప్పటికన్నీ భౌతికమే శరీరం మొదలు మనస్సు వరకూ సర్వమూ భౌతికమే. భౌతికమైన పరిధి దాటి ఏది గాని ఈ శరీరంలో కనపడటం లేదు మనకు.
అలాంటప్పుడు మన మనుకొనే ఈ జీవ చైతన్యమెక్కడ ఉంది నేనున్నాననే ఒకానొక స్ఫురణనే గదా మీరు చైతన్యమని వర్ణిస్తున్నారు. ఆ అనుకొనేది ఈ మనస్సే ననుకొంటే సరిపోదా.
Page 39
