ద్వేబుద్ధీ సర్వత్ర సర్వై రుపలభ్యేతే సద్బుద్ధి రసద్బుద్దిశ్చేతి సమానాధి కరణే యద్విషయా బుద్ధిర్న వ్య భిచరతి సా సద్బుద్ధిః - యద్విషయా వ్యభిచరతి సా అసద్బుద్ధిః - ఘటస్సన్ పటస్సన్ అశ్వస్సన్ గజస్సన్ ఇత్యేషు నిర్దేశేషు ఘటాది బుద్ధి ర్వ్యభిచరంతీ దృశ్యతే - తత్ర తత్ర వ్యావృత్త స్వభావత్వాత్ -నతు సద్బుద్ధి స్సర్వత్ర తేష్వను వర్త మానత్వాత్ - ఇత్యేవం ప్రవర్తతే.. భాష్యం -
ఏత దుక్తం భవతి - బుద్ధిరేవ సర్వత్ర ప్రమాణం - తేన ప్రమాణేన యోయో విషయః ఉపలభ్యతే సర్వోపి ప్రమేయ భూత ఏవ - విషయ స్సర్వోపి న విషయతయా కింతు ప్రమాణస్య ప్రమేయత యైవ సిద్ధ్యతీతి వేది తవ్యం ఏవంచ సుఖదుఃఖా ద్యారభ్య భూత భౌతికాది పదార్థ జాతం యావత్ బుద్ధి ప్రమాణేన యధా యధా ప్రమీయతే తధా తధా తదస్తీతి నిర్ధార్యతే - నచే న్నాస్త్యేవ ప్రమాణా గోచరత్వాత్ - సత్యేవం. ప్రమాణ భూతా బుద్ధి రియం అస్మాకం ద్విప్రకారా వర్తతే - కాచి త్సవికల్పా కాచి దపరా నిర్వికల్పేతి - తాభ్యా మన్య స్తృతీయో నవిద్యతే ప్రకారః
తత్రనామ రూప క్రియా స్త్రయ ఏవ వికల్పాః - నామ - నామేతి మనస్యనుక్షణం జాయమానా ఆలోచనైవ - యావృత్తి రిత్యపి అభిధీయతే ఇయ మాలోచనా య ద్విషయా జాయతే తద్రూపముచ్యతే - తయోశ్చ నామరూపయో రుభయో ర్యః పరిస్పంద స్సా క్రియా - దృష్టాంతేన స్పష్టీ భవతి భవతాం - ఘటో నామ కశ్చిదస్తి పదార్థః బుద్ధే ర్విషయః త ద్రూప మిత్యవేహి - తత్సంబంధినీ మనసి జాయమానా తత్ప్రతి చ్ఛాయా నా మేత్యవేహి - ఏవం యః స్థూల రూపో ఘటః రూపం - స ఏవాంతః సూక్ష్మరూపో నామ సయదా ఇతస్తతః కేనచి న్నీయతేచా నీయతేచ
Page 43
బ్రహ్మశ్రీ యల్లంరాజు శ్రీనివాస రావు