ఆత్మ అంటే కేవలం నేను అనే జ్ఞానం. మనమిప్పుడు నేను అనుకొనే ప్రమాత అసలయిన ఆత్మకాదు. ఇది నకిలీ ఆత్మ. నేను అనే జ్ఞానమున్నా ఇది ఆభాస రూపమేగాని వాస్తవం గాదు. ఆభాస అనేది రెండు విధాలు. ఒకటి గౌణం. మరొకటి మిథ్య. గుణానికి సంబంధించిందేదో అది గౌణం. సింహోదేవదత్తః. దేవదత్తుడు సింహమేనని వర్ణించారనుకోండి. నిజంగానే సింహమవుతాడా అతడు. సింహంలో ఉన్న ధైర్య సాహసాది గుణాలతడిలోనూ కనపడుతున్నాయి గనుక గుణసామ్యాన్ని బట్టి అలా వర్ణించాము. అంతమాత్రమే. అలాగే మనచుట్టూ ఉన్న పుత్ర మిత్ర కళత్రాదులనూ, గృహారామక్షేత్రాదులనూ నావేనని అభిమానిస్తుంటాము మనం. వాస్తవంలో ఇవేవీ నేను కాదు. నేను వేరు, అవి వేరు. అయినప్పటికీ నామీద నాకెలాటి అభిమానమున్నదో అలాటి అభిమానమే వాటి మీదా పెట్టుకొన్నాను. కాబట్టి దేవదత్తుడే సింహమన్నట్టుగా ఈ బంధుమిత్రాదులను నేనని భావిస్తుంటాను. అభిమానమనే గుణాన్ని బట్టి ఏర్పడింది గనుక గౌణాత్మే గాని ఇది ముఖ్యాత్మకాదు. దేవదత్తుడు సింహం కానట్టే నా తాలూకు పదార్థాలేవీ నేను కాను.
పోతే రెండవది మిథ్యాత్మ. అది కాని వస్తువు నది అని భ్రమించటం మిథ్య. చీకట్లో నడచిపోతుంటాము. దారి ప్రక్కన ఒక ఇంటిపంచలో ఒకరెవరో నిల్చున్నట్టు కనిపిస్తుంది. ఎవడో దొంగ అయి ఉంటాడని అనుమానిస్తాము. అది దొంగ కాదు. అక్కడే ఉన్న స్తంభం. స్తంభాన్ని చూచి దొంగ అని భయపడ్డాము. స్తంభమని తెలియక దానిమీద ఒక పురుషుడి రూపాన్ని ఆరోపించాము. ఆరోపించేసరికి స్తంభరూపం మరుగునపడి దాని స్థానంలో చోరుడి రూపమే మనకు సాక్షాత్కరించింది. అలాగే ప్రస్తుతం మన ఆత్మచైతన్యాన్ని గుర్తించని కారణంగా ఆ చైతన్యమే ఈ శరీరాది సంఘాతంగా కనపడుతున్నది. అక్కడ చోరుడిలాగా నిజానికిక్కడా ఈ శరీరం లేదు. ఇది కేవలం మన కల్పనే. కల్పన గనుకనే యథార్థం కాదు. యథార్థంగా ఉన్నదక్కడ స్తంభమైతే ఇక్కడ మన ఆత్మచైతన్యం. కానీ స్తంభంలాగా మరుగునపడి మనకది కనపడటం లేదు. కనపడుతున్నది దాని మారుగా మిథ్యాభూతమైన శరీరమే.
గౌణానికీ మిథ్యకూ తేడా ఏమిటని అడగవచ్చు. పైకి చూస్తే రెంటికీ పెద్ద తేడా లేనట్టే గోచరిస్తుంది. కాని వివేచన చేస్తే తెలుస్తుంది బాగా విభేదముందని. రెండు వస్తువులు వేరువేరుగా ఉంటూ వాటి కభేదాన్ని భావిస్తే అది గౌణం.
Page 7
